Volkanik etkinlik, Anadolu coğrafyasının günümüzde pek iyi tanımadığı, sonuçlarından etkilenmediği bir doğa olayı.. Tektonik plaka hareketlerine bu kadar yakın duran ve çevresinde hala aktif ünlü volkanlar ve volkanik geçmişe sahip geniş alanlar bulunan Anadolu coğrafyasında hiç volkanik etkinlik olmaması doğal olarak imkânsız. Anadolu kıvrılıp bükülürken, küresel plaka hareketleri sırasında olağanüstü kuvvetler tarafından sıkıştırılırken, volkanik püskürmeleri defalarca yaşadı. Bu olaylar sonucu görkemli dağlar oluştu ve büyük lav selleri yüzlerce kilometre kareyi yorgan gibi örttü. Ancak şu an suskunlar ve biz henüz onların hiddetinin ne demek olduğundan haberdar değiliz. Ağrı, Erciyes, Hasan dağı Türkiye’nin geçmişte patladıkları bilinen ve günümüzde uykuda olan başlıca volkanları. Ancak bu onların bir daha patlamayacakları, yine milyonlarca ton kızıl lavı eteklerinden başlayarak çevreye yaymayacakları anlamına gelmiyor.

Geçenlerde 1.100.000 yıl öncesinden başlayıp 10.000 yıl öncesine kadar volkanların homurtuları ve şiddetli patlamalarıyla sarsılan, bütün coğrafyası bu olaylarla şekillenen Kula ve çevresi UNESCO tarafından Türkiye’nin ilk jeopark alanı olarak ilan edildi.

Bilim insanları Kula’nın yaklaşık 20 milyon yıl önce Ege denizinde başlayan volkanizma hareketlerinden etkilendiğine, bu bölgede fayların varlığına bağlı çatlak volkanizmasının geliştiğine inanıyorlar. Bu tür volkanizma Kula’da benzerine ender rastlanabilecek bir jeomorfolojik görüntünün hazırlayıcısı olmuş. Belgesel çekimi için gittiğimde yaklaşık 2000 yıl önce buralarda dolaşan ve araştırmalar yapan Strabon’un buraya neden KATAKEKAUMENE, yani “ Yanık Ülke” dediğini daha iyi anladım. Her yer sanki çok yakın bir tarihte yanmış gibiydi. Ağır kıvamlı ve koyu renkli bir çorba, birkaç yeryüzü deliğinden başlayarak etrafa yayılmış gibi duruyordu. Şehir bu kıvamlı akıntının bittiği yerden başlayabiliyor, binlerce yıl geçmesine rağmen lavların üzerinde hala likenler, yosunlar ve birkaç çalı dışında canlılık izi görülmüyordu. Bölgenin bir başka ilginç yanı, son püskürmelere tanık olan prehistorik insanın günümüze kadar ulaşmayı başarabilecek izler bırakmasına yardım etmesiydi. 15.000 yıl önce burada yaşayan, avlanan, yakın mağaralarda saklanan insan guruplarının varlığı; ıslak küllerin üzerinde yürümeleri, hatta yorulup oturmaları sonucu bıraktıkları izler sayesinde anlaşılacaktı.

İlk çağ insanları Strabon buraya gelip sönmüş yanardağ fikrini geliştirinceye kadar bu manzarayı mitolojik anlatımlarla açıklamaya çalıştılar. Onlara göre gövdesinin üstünde siyah dilli yüzlerce yılan başı taşıyan ejderha görünümlü ölümsüz yer altı canavarı Typhon ile tanrılar tanrısı ölümsüz Zeus arasındaki amansız kapışma burada olmuş, Typhon’un kızgın ateşi ve Zeus’un amansız yıldırımları burayı bir cehenneme çevirmişti.

Typhon Zeus tarafından alt edilip Sicilya’da Etna yanardağının altına hapsedildiğinden bu yana bir daha uğrayamadı buralara. Artık İtalyan doğa gezginleri düşünsün. Bugün Kula’nın suskun konilerine tırmanmak, bir zamanlar ateş ve kül püsküren kalderalarına bakmak, hala siyah rengini koruyan lavların üzerinde dolaşıp fotoğraf çekmek bizim gezginler için büyük bir keyif.

İçinde bulunduğu coğrafya Türkiye’nin ilk jeopark alanı ilan edildiğinden bu yana Kula büyük bir değişim içinde. Çalışma ve çekimler için her gittiğimde bir öncekinden farklı buldum Kula’yı. Yollar doğal taşlarla kaplanıyor. Yaya ve bisiklet yolları; ileride gelecek yoğun turist gurupları için gezi rotaları düzenleniyor. Nadide Kula evleri birer birer restore ediliyor. Gelen her misafire kucak açılıyor, yardım ediliyor. Kula jeopark sayesinde sahip olacağı geleceği iyi görüyor ve var gücüyle bu güzel geleceğe hazırlanıyor.

Rıfat Çığ